یک ماه پیش دوست عزیز نرم افزاری که تازه سعی کرده بودند پا به دنیای الکترونیک بزارن سوالی از بنده در مورد راه اندازی LM335 که یک سنسور دمای معمولی هست مطرح کردند!
خب یه جورایی دوستمون به مرز کلافگی رسیده بود, مشکل اساسی این بود که با اینکه هیچ اشتباهی توی مداری که بسته بودند نبود خروجی روی 7 دهم ولت ماندگار بود و در حد یک دهم ولت بالا و پایین میرفت! مثل اینکه با یک دیود معمولی طرف بودیم!
خب کمی سعی کردم بدبینانه به مشکلات احتمالی نگاه کنم ولی نه! به نظر همه چیز درست بود! بخصوص وقتی متوجه شدم که ایشون ده عدد از این سسنسور را خریده بودند و همشون هم همین وضعیت را داشت!
والبته داشتن ده عدد از این سنسور منطق من مبتنی بر آماتور بودن فرد و به فنا دادن تعدادی از سنسور را تقریبا منتفی کرده بود.
به هر حال بعد از مدتی کلنجار رفتن از راه دور ( کاری که یه جورایی دیگه خارج از صبر و حوصله من پیرمرد هم هست) یک دلیل وحشتناک به ذهنم رسید که ترجیح دادم اون را بررسی کنم که البته سابقه نه چندان خوب اون فروشگاهی که ازش خرید کرده بودند هم خیلی بی تاثیر نبود.
به اون دوست مجازی اعلام کردم که اجازه بدید یه بررسی داشته باشم و خبرش را خدمتتون خواهم داد. و فردای اون روز یک عدد از همین سنسور را از یکی از فروشگاههای اطراف خرید کردم.
خب ماژول اینقدر راه اندازیش ساده بود که بعد از دو دقیقه مشخص شد دلیل چی بوده!
جنس فیک, جنس خراب , چنس بنجل , جنس تقلبی یا هر اسم دیگه ای که شما میتونید روی اون بگذارید.
قضیه را به اون دوست نرم افزاری هم انتقال دادم و جالب ایشون هم یه جورایی به همین نتیجه رسیده بودند و از یک شرکت دیگه دوباره همون سنسور را سفارش داده بودند و چند روز بعدش هم لطف کردند و با مقاله ای که با همین عنوان جهت ارائه در سایت منتشر کردند! راه اندازی سنسور دمای LM335 دین خودشون را یه جورایی ادا کردند ? (مدیونید اگر فکر کنید گرو کشی کرده بودم)
جالبه ایشون میگفتند حتی با شرکت فروشنده تماس گرفته و موضوع را گفته بودند و اونها هم بصورت ضمنی گفته بودند به هر حال پیش میاد! ( اونم برای ده عدد ) و انتقادی را هم پایین همون صفحه محصول قرار داده بودند که هیچ گاه تایید نشد. ( اسم و مشخصات این فروشگاه محفوظ خواهد ماند).
خب شخصا تصمیم گرفتم ببینم روند این فروشگاه در برخورد با یک گزارش وحشتناک چی بوده و ترجیح دادم خودمم این روند را یکبار تست کنم!
بنده هم چند عدد سنسور سفارش دادم و وقتی رسیدند به وضوح دیدم همون سری سنسور هست و همون مشکل وحشتناک!
تماس گرفتم و سعی کردن به عنوان یک کاربر عادی با پشتیبانی اونها صحبت کنم ولی ابتدا ادعا کردند چنین مشکلی روی این سنسور تا حالا نداشتند و شاید بنده اشتباه میکنم تا اینکه سعی کردم کمی فنی تر صحبت کنم و دقیقا متذکر بشم من الان از این سنسور مشابه داشته و دارم و صد در صد سنسور شما مشکل داره!
قرار شد بنده از مسیر دیگه ای اون را پیگیری کنم تا جواب بگیرم, بنده هم عمل کردم و یکی دو روز بعدش با تماسی که مجدد با اونها داشتم گفتند که مبلغ ناچیز هست و ما پول را برمیگردونیم و حسابداری ما با شما تماس خواهد گرفت در جواب سوال من که آیا سنسور خراب هست هم جواب واضحی ندادند. خب البته خبر خوب هم این بود که همون موقع بررسی کردم دیدم سنسور دیگه در فروشگاه موجود نیست! (البته هنوز هم مبلغ برگشت داده نشده :-))
خب اینکه عملکرد این فروشگاه چطور بوده و ایا اگر من به عنوان یک کاربر تقریبا حرفه ای و جا افتاده با پشتیبانی صحبت نمیکردم فروش این ماژول همچنان ادامه پیدا میکرد یا نه؟ بحث هایی هست که شاید نشه خیلی منصفانه در موردش اینجا صحبت کرد, ولی حداقل به ما اجازه میده بعد از این ماجرا در مورد قطعات فیک و خراب , دلایل وجودش و اینکه چطور میتونیم جلوی تبعات اون را بگیریم تا حدی صحبت کنیم!
قبلا در مورد قطعات فیک و مشکل دار چندین مطلب در سایت منتشر کردیم …
اینکه قطعات الکترونیکی کیفیت ساخت و تولید متفاوتی دارند فلسفه های متعددی دارند که برخی از اونها شاید منطقی باشه و مواردی از اونها صرف سودجویی ایجاد شده باشه, واقعیت اینه که قطعات از کارخانه هایی که تولید میشند تا وقتی دست ما میرسند یک مسیر طولانی و پر رمز و راز را طی میکنند و البته هر چه مسیر تولید به مصرف کننده تعداد واسطه کمتر و مطمئن تری را تجربه کنه میتونه اطمینان بخشی بیشتری برای من و شما به ارمغان داشته باشه.
اینجا قصد داریم درمورد این بلای خانمانسوز در حوزه الکترونیک صحبت کنیم و زوایایی از اون را مطرح کنیم و سعی کنیم با مطرح کردن آن در یک فضای همفکری جمعی بتوانیم راهکارهایی را برای مقابله با آن پیشنهاد بدیم و شاید هم به نتایج اولیه مناسبی برسیم!
شخصا فروش قطعات الکترونیک فیک و یا مشکل دار را یک بلای خانمانسوز میدونم! نه صرفا یک خطای ساده و یا اشتباه معمولی!
البته واقعیت اینه که بخشی از این بلای خانمانسوز بصورت کاملا سهوی اتفاق میفته و ساختار عرضه به شکلی هست که فروشنده اطلاعی از مشکلی که در قطعه الکترونیکی داره نداره, و صرفا تکمیل کننده یک حلقه مخرب هستش.
ولی این عدم بی اطلاعی دلیلی بر عدم تقصیر فروشنده نیست!
همانطور که شخصی که اطلاعات کافی و جامع در مورد مثلا مسائل پزشکی نداره و سعی کنه چیزی را تجویز کنه که صلاحیت تجویز اون را نداره و صد البته در یک سطح مقایسه ای متفاوت!
مهمترین دلیل وشاه کلید حاکم بر ارائه چنین قطعات مشکل داری به مشتریان میتونه عدم تخصص و ارتباطات مناسب فروشندگان با سورسهای مناسب خرید باشه!
وقتی کسی به شما قطعه ای فیک با مشکل دار یا بدون کیفیت را ارائه میکنه علنا داره به شما یک بمب زمانی هدیه میده (دقیقا شبیه ارائه مواد مخدر به جوان یک خانواده) این بمب زمانی بر روی برد شما سوار میشه و میتونه جنس تولیدی شما را در یک فرایند چند روزه یا چند ماهه به صورتی به سمت شما برگردونه که یک یا چند اتفاق وحشتناک را برای شما رقم بزنه و حتی شاید نتونید دوباره به سادگی قد علم کنید!
محصولتون برگشت میخوره و کلی هزینه حمل و نقل و حتی شاید هزینه و دردسر باز کردن محصولتون از مکان نصب شده را برای شما یا مشتری در بر داشته باشه.
هزینه گارانتی که باید پرداخت کنید ( البته اگر در حالت خوشبینانه همون جنس آسیب دیده باشه و قطعات دیگه آسیب ندیده باشه برای مثال وقتی یک خازن ورودی آسیب ببینه, مبتنی بر طراحی شما میتونه باعث آسیب دیدن کل مدار شما هم بشه!)
و زمان تلف شده و اعتبار از دست رفته شما هم میتونه از دلایل حتمی استفاده از چنین قطعه ای باشه!
مطمئن هستم اگر یک دهم انتقادات (شما گاها اون را جملات نه چندان دوستانه در نظر بگیرید که تحمل شنیدنش خیلی راحت نیست ? ) که اینجور مواقع به پشتیبانی و مدیریت یک شرکت به ازای محصول مشکل دار به علت جنس نامرغوب میرسه به دوستان فروشنده برگشت میخورد شاید کمی منصفانه تر با این موضوع برخورد میکردند!
جالبه برخی از این (تاکید میکنم درصد کمی از اونها) فروشگاههای ارائه محصولات الکترونیک میتونن ظرف مدت 24 ساعت تغییر کاربری بدند و از محصولات الکترونیکی به فروش حبوبات کوچ کنند!
چون واقعا برای خیلی از اونها نه از نظر علمی نه از نظر وجدانی هیچ فرقی بین نخود و عدس و خازن و مقاومت وجود نداره! باید خرید و فروخت! همینکه کاربر صداش به جایی نرسه یا همون موقع خرابی تو ظاهر قطعه نبینه کفایت میکنه!
مطمئنا همه کسایی که در کار طراحی و تولید هستند این بلای خانمانسوز را بارها و بارها تجربه کرده اند و راهکارهایی هم برای اون در نظر گرفته اند, بگذارید کمی موشکافانه تر به این موضوع نگاه کنیم واینکه چرا ما اینقدر اصرار داریم که فروشنده ها اینجا دلیل اصلی ارائه چنین محصولاتی هستند و بیشترین مسئولیت بر عهده اونها هست؟
همون اول کار شاید این سوال مضحک از یک تولید کننده و یا طراح یا حتی دانشجو و دانش آموز مطرح بشه که خب قطعه را تست کن و بعد استفاده یا تولید کن! (و البته برخی از اونها هم یه لطف خیلی بزرگی که میکنند اگر قطعه خراب را گزارش کردی و بهشون گوشزد کردی و برخیشون هم تونستید اثبات کنید شاید مبلغ را برگردونن!)
اینجا لازمه چند تا مورد گفته بشه که این سوال تا پایان بررسی ما یه جورایی در ذهن شما مطرح نشه!
همانطور که گفتم ساده ترین نوع خرابی یا مشکل , مشکلاتی هست که همون لحظه دیده میشه مثل همین سنسور LM335 که اول نوشته به اون اشاره کردیم! این فقط باعث میشه یک تازه کار یه چند روز وقتش گرفته بشه !
حتی شاید بشه برخی از قطعات را با تست های ولتاژ, جریان , دما و … و با وقت هزینه و زمان تا حدی برای برخی از قطعات انجام داد! و تا حدی متوجه برخی از خرابی ها شد! ولی این قضیه واقعا عمومیت نداره!
خازنی که از نظر ظاهری هیچ مشکلی نداره تمام پارامترهای اولیه اون هم اکی هست ولی بعد از دو ماه میترکه و باعث کلی خسارت میشه را نمیشه براحتی در تست های اولیه متوجه شد!
البته دستگاهها و تجهیزات فوق العاده حرفه ای برای تست کیفیت (یا حتی تجربه های خاص برخی مهندسین) برخی از قطعات وجود دارند که واقعا قیمتهای وحشتناکی دارند و اکثر شرکتها نمیتونن فکر خرید و استفاده از اون باشند.
و البته فروشگاههای خارجی هم وجود دارند که غالبا جنس را با برگه اصالت قطعه ارائه میکنند که از نظر قیمتی واقعا وحشتناک هستند و برای خیلی از کارها نمیشه سراغ اونها رفت.
یادم میاد از یکی از همین فروشندگان عزیز ایرانی نوعی ماژول GPS اورجینال یک برند را درخواست کردم با قیمت مناسبی گفت میارم و مطمئن باشید اورجینال هست.
به محض رسیدن همون لحظه از نظر ظاهری دقیقا جنس فیک چینی بود که نصف اون ماژول اصلی هم قیمت داشت و قبلا هم دیده بودم!
فروشنده خیلی اصرار داشت که ماژول را مونتاژ کنید اگر مشکل داشت من برمیدارم !
شاید باورتون نشه با اینکه طرف مهندس الکترونیک بود 4 روزی طول کشید تا به ایشون بفهمونیم که دلیل اینکه ما ماژول اصل میخریم چی هست! و چرا حاضریم دو برابر پرداختی داشته باشیم و با تست ساده ای اینچنینی هم نمیشه کیفیت طولانی مدت محصول و جزئیات خروجی اون را تضمین کرد!
خلاصه بگم, یکی از مهمترین وظائف تولید کننده اینه که سیستم QC دقیقی برای قطعات خودش ایجاد کنه و سعی کنه قطعات را در بدو ورود تا جایی که میتونه تست کنه ولی در خیلی مواقع تست های اولیه و حتی ثانویه نمیتونه برخی خرابی ها را مشخص کنه ولازمه حتما به گزینه ای به نام منبع معتبر هم توجه بشه!
رسیدیم به موضوع مهمی به نام منبع (سورس) معتبر, که البته در مورد اون هم بالا کمی صحبت کردیم! حالا این منبع معتبر دقیقا چیه؟
اکثر تولید کنندگان خارج از موضوع تست قطعات برای کمتر کردن ریسک قطعات فیک سعی میکنند با منابع و سورسهای معتبر کار کنند, منابعی که حداقل قوانین مشخصی برای خرید یک قطعه دارند و سورسهای مطمئن و متخصصی اکثرا در چین دارند که باعث میشه اصول اولیه برای خرید جنس با کیفیت را رعایت کنند. این موضوع یک سلسه ارتباطات امن را شکل میدهد که از تولید محصول تا رسیدن دست کاربر , اصول اخلاقی و حرفه ای را رعایت میکنند و باعث میشند طولانی مدت همگی از این ارتباط سود ببرن.
و البته شخصی هم که به عنوان واسطه جنس را به شما میفروشه باید منبع معتبری برای خرید قطعات داشته باشه و اصول خاص بازار الکترونیک را رعایت کنه و گرنه میتونند حتی مگس را به عنوان قناری قالب مصرف کننده نهایی کنند که البته ضرر اصلی را هم مصرف کننده نهایی لمس خواهد کرد.
این یکی از ساده ترین راه حل هایی هست که اکثر شرکتهای تولیدی و طراح بعد از گزینه تست قطعات در ساختار خودشون دارند و اون را در مجموعه های خودشون نهادینه کرده اند.
این قطعه فیک و مشکل دار از کجا میاد؟ فکر کنم باید کمی رجوع کنیم به چین, جایی که اکثر این قطعات دارند از اونجا میاند.
در مبدا تولیدِ چنین محصولاتی به دلایل مختلفی که یکی از اونها سود بیشتره میتونه باشه محصولات با کیفیت متفاوتی تولید میشند! البته دلایل گاها شبه منطقی هم میتونه وجود داشته باشه.
شخصا تو سفر چین دنبال خمیر قلع برند MAX میگشتم , جالبه هیچ کس اون را نداشت و برای منی که تو ایران همه این را به عنوان کیفیت عالی میفروشن و نام میبرن تعجب انگیز بود!
همراه دوست عزیزی که متخصص اون بازار بود سراغ یکی از این فروشندگان رفتم واضح گفت چیزی به عنوان خمیر قلع MAX واقعی به وفور در بازار موجود نیست و البته کلی برچسب چاپی داشت با همون برند MAX که با خنده گفت میخای منم میتونم بهت بدم ? خب بالاخره خمیر قلع از یک برند چینی خریدم با قیمت خیلی مناسبتر و کیفیت فوق العاده عالی و البته پایدار!
یه قاعده ای هست که میگه هر جنسی را با هر قیمتی شما در چین میتونید بخرید ?
وقتی خیلی از فروشندگان ما این قاعده را درست درک نمیکنند و اصول بازی را بلد نیستند یا رابطه های مناسبی ندارند میشه اون چیزی که گاها باعث میشه ما اینجا به عنوان استفاده کننده رسما با مشکلات عدیده ای مواجه بشیم! خرید جنس در چین یک تخصصه ! و من و شمای دانشجو , طراح و تولید کننده که آخر این زنجیره قرار داریم داریم تبعات این عدم تخصص فروشنده را لمس میکنیم.
البته برخی از اونها هم برای اینکه از قافله فروش عقب نیفتند سعی میکنند پایین ترین قیمت را خرید و ارائه بدند و با اینکارشون برخی اصول را زیرپا میگذارند.
بصورت خلاصه در بالا به این نتیجه رسیدیم که تست قطعات الکترونیکی موقع مونتاژ کار راحتی نیست و در برخی موارد تست کیفیت میتونه با تجهیزات معمولی غیرممکن باشه! در عین حال واسطه ای که قراره قطعات را به دست من و شما برسونه بی شک شخصیه که مسئولیت اصلی برای تضمین کیفیت را داره , و هر نوع سهل انگاری یا ساده نگاه کردن به این موضوع میتونه یه تهدید وحشتناک برای استفاده کنندگان باشه و مشابه هر نوع بازاری اگر صدای مصرف کنندگان بصورت متحد شنیده نشه میتونه باعث سودجویی برخی , فقط برخی از افراد فعال در این حوزه باشه!
لازمه اینجا چند موضوع مهم دیگه را هم گوشزد کنم که متهم به نگاه غیرمنصفانه هم نشیم!
مرز بین جنس فیک و خراب و طراحی یا استفاده نادرست از یک قطعه الکترونیکی یک مرز ظریف و نازکه که باعث میشه بعضی وقتها جنسی را خراب و مشکل دار تجسم کنیم در صورتیکه طراحی و استفاده نادرست دلیل اون اتفاق بوده باشه!
و خود این هم یک دلیل عمده هست بر اینه که بازار الکترونیک را یک بازار تخصصی بنامیم و عنوان بشه متخصص های این حوزه باید این بازار را رصد و مدیریت کنند, و گاها هم به فروشندگان حق داد که به راحتی هر جنسی را به عنوان جنس مشکل دار نپذیرن!
در عین حال تست برخی از قطعات خاص واقعا کار ساده ای نیست شاید تست یک سنسور ساده دما کار چند دقیقه باشه ولی واقعا اگر یک چیپ خاص در شرایط خاص دچار مشکلی بشه دیگه نمیشه به همین راحتی برچسب جنس نامرغوب یا مشکل طراحی به اون زد.
مورد دیگه اینکه حتی گاها میتونه ارسال جنس نامرغوب توسط حتی منبع مورد اعتماد هم اتفاق بیفته! این اشتباه میتونه یک خطای سهوی در مروادات تلقی بشه و هر جایی از مسیر تولید تا تحویل به مشتری اتفاق بیفته که در صورتیکه تعداد این مشکل از نظر کمی تعداد بالایی نداشته باشه و فروشنده از نظر اخلاقی و عملی تعهداتی را بپذیره میتونه این هم جزئی از سیستم باشه که باید هممون در نظر داشته باشیم و کل سیستم را زیر سوال نبریم , دقیقا مشابه تصادفی که میتونه توسط هر کسی پیش بیاد ولی مهم اینه که ما قوانین را کاملا رعایت کرده باشیم و هرگز از صحنه جرم فرار نکنیم! و صد البته تو یکسال شما نباید زیاد تصادف داشته باشید چون حتی اداره بیمه هم دیگه شما را محق برخی از حقوق خودتون نمیدونه ?
تمام مواردی که مطرح شد غیر از یک سری راه حل های اولیه و بنیادین بیشتر شبیه یک درد و دل و اعلام موجودیت یک مشکل اساسی در صنعت تولید محصولات الکترونیکی هست و از کلیه افرادی که اینجا به عنوان طراح, تولید کننده و حتی وارد کننده و فروشنده قطعات الکترونیک فعال هستند و دغدغه حل این مشکل براشون وجود داره خواهشمند است تجربه ها , خاطره ها و راهکارهایی که میتونه برای این مشکل ارائه بشه را در قسمت نظرات با دوستان خودتون به اشتراک بگذارید تا شاید بتونیم زوایایی از این مشکل را مشخص تر کنیم و شاید راهکاری هم برای اون ارائه بدیم.
البته شخصا فکر میکنم یکی از دلایل مشکلات عدیده در بازار ارائه قطعات الکترونیک هم دوری جستن اکثر متخصصین حوزه الکترونیک از این فعالیت و حرفه خاصه!
منبع :سیسوگ
