خازن های کلاس-X و کلاس-Y دارای استانداردهای ایمنی الکتریکی هستند و به طور کلی در فیلتر خط AC در بسیاری از کاربردهای الکترونیکی و الکترونیک قدرتی مورد استفاده قرار می گیرند. این خازن های دارای استانداردهای ایمنی الکتریکی با نام های دیگری از جمله خازن های تضعیف کننده EMI/RFI و خازن های ایمنی فیلتر خط AC نیز شناخته می شوند. (EMI مخفف تداخل الکترومغناطیسی و RFI مخفف تداخل فرکانس رادیویی است).
خازن های کلاس-X و کلاس-Y در به حداقل رساندن تولید EMI/RFI و اثرات منفی مرتبط با EMI/RFI دریافتی کمک می کنند.
برای اینکه این خازن ها وظایف فیلترینگ EMI/RFI خود را انجام دهند، مستقیماً به ورودی برق AC، یعنی بین خط AC و همچنین خط AC با ارت متصل می شوند (شکل زیر را ببینید). و به دلیل این اتصال مستقیم به ولتاژ AC، خازن ها ممکن است در معرض اضافه ولتاژ و/یا تغییرات ولتاژ گذرا-صاعقه و نوسانات برق باشند. بنابراین، خرابی خازن یک احتمال بسیار واقعی است.
هنگامی که یک خازن کلاس X، که به عنوان “خازن متصل بین دوخط ” نیز نامیده می شود، در معرض یک اضافه ولتاژ لحظه ای قرار بگیرد، خازن به صورت اتصال کوتاه رفتار میکند. این خرابی به نوبه خود باعث عملکرد سیستمهای حفاظتی مانند فیوز یا قطع کننده مدار می شود. بنابراین، خرابی خازن به این شکل، هیچ گونه خطر شوک الکتریکی ایجاد نمی کند.
اگر یک خازن کلاس Y، که به عنوان “خازن خط به زمین” یا “خازن بای پس خط” نیز شناخته می شود ( خازن بین خط و ارت)، اتصال کوتاه شود، این مسئله می تواند منجر به شوک الکتریکی کشنده به دلیل خرابی خازن و اتصال فاز به بدنه شود. اتصال زمین خازن های ایمنی کلاس Y طوری طراحی شده اند که مدار باز شوند. خرابی باعث می شود دستگاه الکترونیکی شما در معرض نویز و تداخل قرار گیرد که خازن قبلا آن را فیلتر می کرد، اما حداقل پس از خرابی خازن، خطر شوک الکتریکی کشنده وجود نخواهد داشت.
رتبه بندی خازن های کلاس X و کلاس Y
خازن های کلاس X و کلاس Y بر اساس موارد زیر طبقه بندی می شوند:
- بر اساس ولتاژ پیک و نامی آنها
- حداکثر ولتاژ ضربه ای که آنها می توانند تحمل کنند.
جداول ۱ و ۲ زیر دسته بندی خازن های کلاس-X و کلاس-Y را خلاصه می کند.
کاربرد خازن های کلاس X و کلاس Y
زیر کلاس X2 و Y2 رایج ترین خازن های دارای گواهی ایمنی هستند. بسته به کاربرد و الزامات خود، این دسته از خازنها بیشتر برای مصارف وسایل الکتریکی خانگی استفاده میشوند.
در حالی که خازنهای X2 و Y2 برای مصارف خانگی مناسب هستند، خازن های ایمنی X1 و Y1 در محیط های صنعتی استفاده می شوند. به عنوان مثال، یک خازن ایمنی زیر کلاس X1 برای بالاست روشنایی صنعتی که به یک خط ۳ فاز متصل است استفاده می شود.
البته، همیشه می‌توانید از زیر کلاس X1 و Y1 در برنامه‌های غیر صنعتی استفاده کنید، اما پول بیشتری خرج خواهید کرد و اندازه‌های بزرگتر ممکن است برای کاربرد شما ناخوشایند باشد.
شاید بپرسید که آیا خازن های ایمنی X2 و Y2 قابل تعویض هستند؟
خازن Y2 را می توان با خیال راحت به جای خازن X2 استفاده کرد، اما خازن X2 نباید به جای خازن Y2 استفاده شود. این به این دلیل است که، اگرچه یک خازن نوع X2 به اندازه کافی کار می کند و نویز را فیلتر می کند، استانداردهای ایمنی خط به زمین را برآورده نمی کند. خازنهای ایمنی Y2 قوی‌تر هستند، قادر به مقاومت در برابر ولتاژهای ضربه‌ای با پیک بالاتر هستند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که باز شوند و در مقابل اتصال کوتاهی مقاوم باشند.
همچنین در بازار خازنهای ایمنی وجود دارند که جنبه‌هایی از انواع X و Y را با هم ترکیب می‌کنند، به طوری که این خازنها الزامات و استانداردهای ایمنی X و Y را برآورده می‌کنند. بنابراین برای خازنهای با کلاس X1/Y1، می توان از این خازن به عنوان خازن X1 در کاربردهای خط به خط یا به صورت خازن Y1 در کاربردهای خط به زمین استفاده کرد.
علامت گذاری لوگو تایید ایمنی
همه خازنهای دارای گواهی ایمنی باید نشان‌ها/نمادهای مناسب روی بدنه خود داشته باشند. برای مثال به شکل زیر را درنظر بگیرید:
معانی هر یک از لوگوها در جدول زیر تشریح شده است:
نویسنده: کوروش خلج منفرد
