شناسایی سیم و کابل و استاندارد کابل ها

جنس هادی کابل

یکی از مشخصات کابل جنس هادی به کار رفته در آن است. در مورد جنس هادی اگر بعد از حرف N یک حرف A ذکر شود نشانۀ آن است که کابل از جنس آلومینیوم است؛ ولی در صورتی که این حرف وجود نداشته باشد نشانه آنست که کابل از جنس مس خواهد بود. منظور از کابل H آن است که هر یک از رشته های هادی که عایق شده اند توسط کاغذ آلوده به گرافیت با کاغذ متالیزه روکش شده اند و سپس همگی آنها در یک غلاف سربی قرار دارند.

تعداد رشته، سطح مقطع و رنگ کابل

برای مشخص شدن یک کابل علاوه بر حروف بالا باید تعداد رشته ها و مقطع هر یک و نوع مقطع نیز مشخص شود منظور از مقطع کابل، سطح مقطع آن برحسب میلیمتر مربع است. در کابل های فشار ضعیف عایق رشته های کابل با رنگ های متفاوت مشخص می شود ولی در کابل های فشار قوی باید در موقع اتصال دقت شود، چون رنگ تمام رشته ها یکسان است.  در مورد کابل های فشار ضعیف سیم آبی همیشه به جای سیم خنثی و سیم (زرد و سبز) برای محافظت به کار می رود.

در صورتی که در کابل فقط یک رشته سیم رنگی وجود داشته باشد آن رشته را برای سیم خنثی (Mp) انتخاب می کنند.

علائم اختصاری  استاندارد سیم و کابل جهت شناسایی

نام گذاری کابل از درونی ترین قسمت کابل شروع می شود. برخی از علامت های پرکاربرد در جدول زیر ارائه شده است.

اعداد روی کابل

از دیگر مشخصات کابل که باید به آن توجه نمود، اعدادی است که نشان دهنده تعداد رشته و سطح مقطع هادی کابل هستند. برای مشخص نمودن یک کابل یا سیم ابتدا تعداد رشته و سپس سطح مقطع هادی ذکر می شود. نمونه ای از سایز کابل ها با هادی چند رشته ای عبارتند از ۱٫۵*۴، ۲٫۵*۴، ۴*۴، ۶*۴، ۱۰*۴، ۱۶*۴، ۱۰+۲۵*۳، ۱۶+۳۵*۳، ۲۵+۵۰*۳، ۷۰+۱۲۰*۳، ۷۰+۱۵۰*۳، ۹۵+۱۸۰*۳ و ۱۲۰+۲۴۰*۳٫

به عنوان مثال عبارتکابل ۱۶+۳۵*۳ NYY به معنی کابل مسی با عایق و روکش پی وی سی (پروتودور) دارای سه هادی به سطح مقطع ۳۵ میلی متر مربع برای فازهای اصلی و یک هادی به سطح مقطع ۱۶ میلی متر مربع برای نول است.

روش استخراج اطلاعات مشخصات کابل

مشخصات کابل، ﺑﺮ روی ﺑﺪنۀ ﻛﺎﺑﻞ ﻫﺎ با استفاده از ﻳﻚ ﺳﺮی ﺣﺮوف ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨدۀ ﻧﻮع ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﻛﺎﺑﻞ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﺳﺮی اﻋﺪاد ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨدۀ ﺗﻌﺪاد رﺷﺘﻪ و ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻫﺮ رﺷﺘﻪ اﺳﺖ (ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺣﺮوف اختصاری تعداد رشته و سطح مقطع در کنار ولتاژ قابل تحمل عایق کابل) نمایش داده می شود. از اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮای ﺗﺸﺨﻴﺺ زﻣﻴنۀ ﻛﺎرﺑﺮد ﻛﺎﺑﻞ ﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد.

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻓﻮق ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻠﻲ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت روی ﻛﺎﺑﻞ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻴﺎن ﻛﺮد:

برای بیان جنس هادی و عایق به کار رفته در کابل ها و همچنین برای توضیحات بیشتر از حروف اختصاری استفاده می شود.

علائم و مشخصات کابل های فشار ضعیف

 در استاندارد آلمانی که در ایران معمول شده، ساختمان کابل ها با حروف الفبا مشخص می شود. در این روش:

• حرف اول، جنس هادی (N مربوط به هادی با جنس مس و NA مربوط به آلومینیوم)
• حرف دوم، عایق سیم ها را مشخص می کنند (Y علامت پلاستیک و G  علامت لاستیک و در صورتی که حرف وجود نداشته باشد عایق کاغذی مورد نظر است).
• قسمت بعد، تعیین کننده نوع غلاف است. (Y غلاف پلاستیکی، K غلاف سربی، KL غلاف آلومینیومی است).
• قسمت بعد، مشخص کننده نوع زره است (B مشخص کنندۀ سیم های فولادی و Gb  معین کننده سیم فولاد گالوانیزه است).
• و قسمت آخر، جنس روپوش خارجی را مشخص می کنند که در آن، A  معین کننده الیاف گیاهی (جوت) می باشد.

در ادامه علائم و مشخصات چند کابل ولتاژ ضعیف که در برق رسانی مورد استفاده قرار می گیرند ذکر شده است.

استاندارد کابل های فشار ضعیف

کابل های زمینی (NYY)

NYY:  کابل با هادی مس، عایق و غلاف پلاستیکی

اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎﺑﻞ ﻫﺎی ﺑﺮق ﺑﺮای ﻛﺎﺑﻞ ﻛﺸﻲ در زﻳﺮ زﻣﻴﻦ، در آب، در ﻛﺎﻧﺎل و ﻣﺤﻞ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺿﺮبۀ  مکانیکی نباشد با ولتاژ اسمی کابل ۶۰۰/۱۰۰۰  ولت نصب می شوند. ساختمان این نوع کابل ها از رشته های هادی مسی نرم شده که به وسیلۀ پی وی سی عایق و غلاف می شوند تشکیل شده است. مقطع هادی این نوع کابل ها گرد یا سه گوش است. سیم های عایق شده پس از تابیدن، برای گرد شدن مقطع در داخل مادۀ پرکننده قرار می گیرند. به دور کابل های دارای هادی سه گوش، نوار پلاستیکی پیچیده می شود.

NAYY:  کابل با هادی آلومینیوم، عایق و غلاف پلاستیکی

NGG:  کابل با هادی مس، عایق و غلاف لاستیک

NYKB:  کابل با هادی مس، عایق پلاستیک و غلاف سرب و زره فولادی

NYYGb:  کابل با هادی مس، عایق و غلاف پلاستیک و زرۀ فولاد گالوانیزه

NKBA: کابل با هادی مس، عایق کاغذ، غلاف سرب، زره فولادی و روپوش خارجی الیاف گیاهی کابل های ولتاژ بالا دارای ساختمان مفصل تری هستند.

ساختمان سیم ها

ﺳﻴﻢ ﻫﺎ از دو ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎدی و ﻋﺎﻳﻖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻫﺎدی ﺳﻴﻢ ﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﺴﻲ ﻳﺎ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮﻣﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ از ﻣﺲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﺣﺠﻢ ﻛﻢ و ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﻬﺘﺮ (ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﻓﻠﺰات) ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻋﺎﻳﻖ ﺳﻴﻢ ﻫﺎ از ﻣﻮادی ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻻﻳﻪ ای روی ﻫﺎدی روﻛﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.

نوع کاربرد کابل ها و سیم ها

ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﻨﺲ ﻫﺎدی و ﻋﺎﻳﻖ و ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮد ﻛﺎﺑﻞ ﻫﺎ و ﺳﻴﻢ ﻫﺎ را ﺑﺎ ﺣﺮوف ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻛﻪ روی روﻛﺶ ﺧﺎرﺟﻲ آن نوشته می شوند نشان می دهند به طوری که هر حرف معنی خاص خود را دارد. در جدول زیر اطلاع تعدادی از این حروف آمده است.

حروف اختصاری انواع سیم ها

حروف مشخصه	موارد مصرف
NYA	سیم تک لا با روکش پلاستیک برای سیم کشی ساختمان
NYAF	سیم افشان با روکش پلاستیک برای سیم کشی ساختمان
NSYA	سیم مخصوص با روکش پلاستیک برای سیم کشی ساختمان
NYM	سیم مقاوم در مقابل رطوبت
NYZ	سیم با روکش پلاستیک مخصوص برای روشنایی و لوازم خانگی
NYFA	سیم برای مصرف لوستر و چراغ ها
NYFAZ	(سیم دو رشته ای برای مصرف روشنایی (دولا
Y	سیم مکالمه و خبری
T	سیم کواکسیال

همان طور که قبلاً نیز اشاره شد، در جدول بالا هم هریک از حروف مفهوم به خصوصی دارند مثلاً N علامت سیم مسی است که طبق استاندارد VDE آلمان ساخته شده باشد. Y به معنی عایق پروتور دور (P.V.C) هر رشته است. S و Z علامت سیم های مخصوص، F علامت سیم های نرم، A برای سیم کشی داخل لوله ها و M به معنی سیم های مقاوم در مقابل رطوبت است.

 استاندارد سیم های مورد استفاده در ساختمان

از جمله سیم های مورد استفاده در ساختمان، سیم از نوع (H07V-R (NYAB) ،H077-K (NYAF) ،H077-U (NYA و N4GA و N4GAF است.

سیم از نوع (NYA) H077-U

این نوع سیم با ولتاژ اسمی ۷۵۰/۴۵۰ ولت دارای هادی مفتولی از جنس نرم شده می باشد که با ماده پی وی سی به رنگ های مختلف پوشیده شده است.

مورد مصرف: نصب بدون حرکت در محل های خشک و در داخل لولۀ پی وی سی و فولادی. این گونه سیم ها در تابلوهای برق و تأسیسات نصب ثابت در محیط های خشک در داخل لوله، روی دیوارها یا داخل آن به کار می رود.

تذکر: استفادۀ این نوع سیم در زیر گچ مجاز نیست. استفاده از این نوع سیم به طور مستقیم در داخل دیوار مجاز نمی باشد.

ساختمان: سیم مسی نرم با روکش پلاستیک به رنگ های سبز، زرد، سیاه، آبی و قهوه ای است.

مشخصات سیم NY

کابل از نوع (NYAF) H07V-K

این نوع کابل با ولتاژ ۷۵۰/۴۵۰ ولت دارای هادی افشان (قابل انعطاف) از مس نرم شده با پوششی از ماده پی وی سی به رنگ های مختلف می باشد و در تأسیسات نصب ثابت در محیط های خشک در داخل لوله به صورت روکار یا توکار به کار می رود.

در تأسیسات الکتریکی ساختمان در سطح مقطع زیر ۱۰ میلی متر مربع باید از سیم با هادی مفتولی استفاده شود. به دلیل اینکه در ساختمان، اکثر سیم های تأسیسات الکتریکی زیر ۱۰ میلی متر مربع هستند سیم NYA برای تأسیسات الکتریکی ساختمان های مسکونی مناسب می باشد ولی اکثراً در بازار NYAF استفاده می شود که مجاز نیست.

مورد مصرف: نصب بدون حرکت در محل های خشک داخل لولۀ پی وی سی یا فولاد.

تذکر: استفادۀ این نوع سیم در زیر گچ مجاز نیست. بنابراین استفاده از این نوع سیم به طور مستقیم در داخل دیوار مجاز نیست.

ساختمان: رشته های نازک سیم مسی به هم تابیده شده یا روکش پلاستیک به رنگ های سبز، زرد، سیاه، آبی، سبز و بنفش است.

کابل (NYM)

مورد مصرف: نصب ثابت در محل های خشک یا مرطوب یا زیر گچ بدون لوله یا روی مقره (مثلاً کولر).

ساختمان: سیم های مسی یک لایه با عایق پی وی سی، که چند نمونۀ آن با هم در یک کلاف روکش پی وی سی شده است. رنگ کلاف سیاه یا خاکستری یا سفید و رنگ روکش سیم های داخل سیاه، قهوه ای و آبی است.

سیم (NYFA)

مورد مصرف: نصب ثابت در داخل لولۀ پی وی سی و فولادی (برای اشیای قابل حمل استفاده نمی شود).

ساختمان: سیم های نازک مسی به هم تابیده با مواد پی وی سی عایق شده است و به رنگ های سبز و زرد، سیاه، آبی، قهوه ای، زرد، سبز، بنفش و سفید وجود دارد.

سیم (Y)

مورد مصرف: نصب ثابت در داخل لولۀ پی وی سی و فولادی برای مصرف زنگ اخبار، تلفن و سایر دستگاه های علامت دهنده.

ساختمان: سیم روکش شده با مواد پی وی سی و دو یا سه و یا چهار رشتۀ به هم تابیده و تک رشته. اغلب تک رشته ها در رنگ های استاندارد و در کلاف های صد متری در بازار موجود است.

سیم از نوع (NYAB) H07V-R

این نوع سیم با ولتاژ اسمی ۷۵۰/۴۵۰ ولت دارای هادی رشته ای (نیمه افشان) از مس نرم شده با پوششی از ماده پی وی سی و به رنگ های مختلف است. در تأسیسات نصب ثابت در محیط های خشک درون لوله به صورت روکار یا توکار به کار می رود. استفاده از این نوع سیم به طور مستقیم در داخل دیوار مجاز نیست. سیم نوع NYAB به نوع NYA دارای نرمی بیشتری است.

سیم نوع N4GA و N4GAF

سیم نوع N4GA،هادی مس قلع اندود مفتولی و نوع N4GAF، هادی های مسی قلع اندود افشان، با ولتاژ اسمی ۷۵۰/۴۵۰ ولت  است که دارای عایق مقاوم در برابر حرارت و از جنس لاستیک مصنوعی است. این نوع سیم در تأسیسات حفاظت شده نصب ثابت به کار می رود. این گونه سیم ها در مواردی که حرارت محیط بیش از ۵۵ درجه سانتیگراد باشد و در محیط های خشک برای سیم کشی داخلی وسایل حرارتی، ماشین های برقی، تابلوهای توزیع و به ویژه برای عبور سیم از داخل چراغ ها مورد استفاده قرار می گیرد.

یعنی کابل زمینی نرمال چهار سیمه با مقطع گرد تک رشته به مقطع چهار میلیمتر مربع با روپوش و عایق پروتودور و برای فشار ۰/۶ کیلوولت بین سیم فاز و زمین و یک کیلوولت بین دو فاز. موارد کاربرد آن جهت کابل های نرمال و انتقال انرژی در سطح زمین و مکان های مرطوب و نمناک است با در نظر گرفتن این نکته که هیچ گونه فشار مکانیکی به آن وارد نیاید. در ضمن در هوای آزاد و در کانال کابل و در ساختمان، کابل NYY مناسب است؛ زیرا کابل پروتودور مزبور غیرقابل شعله ور شدن است و در مقابل اثرات جوی پایدار است.

مثال ۲: مشخصات کابل NAYY ۴×۵۰se 0/۶/۱KV

یعنی کابل زمینی نرمال با سیم آلومینیومی چهار سیمه مقطع سکتور (مثلثی) تک رشته به مقطع ۵۰ میلیمتر مربع برای ولتاژ ۰/۶ کیلوولت بین سیم فاز و زمین و یک کیلو ولت بین دو فاز با عایق رو پوش پروتودور. موارد کاربرد آن مثل کابل NYY در نظر گرفته شود.

مثال ۳: مشخصات کابل NKBA3 × ۳۵ sm6/10 KV

برای ولتاژ ۶/۱۰ KV با غلاف سربی، پوشش حفاظتی فولادی، و غلاف خارجی پروتودور به رنگ مشکی و برای ولتاژهای بالاتر به رنگ قرمز است. در ولتاژ پایین برای نصب داخل ساختمان ها و در کانال هایی که در برابر آتش سوزی و ساییدگی حفاظت لازم دارند، به کار برده می شوند. همچنین برای دفن کردن در زمینی، که در آن مواد شیمیایی یا الکترولیتی وجود دارد مناسب هستند.

مثال ۴: مشخصات کابل NYFGbY ۳×۵۰ sm ۳/۶/۶KV

کابل نرمال پروتودور سه سیمه با مقطع به شکل سکتور و سطح مقطع ۵۰ میلیمتر مربع، چند رشته و حفاظت کابل با نوارهای تخت که جنس نوارهای تخت فولادی است. و حفاظت این نوارها بوسیله بانداژ تخت فولادی در جهت عکس پیچش نوارهای تخت پیچیده شده است، سیم فولادی (F) معمولاً قلع اندود شده است.

موارد استعمال آن در محل های نامناسب است. این کابل در صورتیکه یک سیمه باشد در جریان دائم و چند سیمه آن در جریان دائم و متناوب بکار برده می شود و در محل هایی بکار برده می شود که در موقع مونتاژ با کار روی آن نیروی کششی زیادی به آن وارد شود از این کابل ها می توان در زمین – آب به هوای آزاد – کانال و داخل ساختمان استفاده کرد. این کابلها به دو صورت ساخته می شوند. یکی جهت فشار ضعیف در این صورت از سر محافظ فولادی آن نباید جهت سیم صفر یا محافظ استفاده نمود.

مثال ۵: مشخصات کابل YTY۴×۴ re 0/۶/۱KV

کابل پروتودور با سیم تحمل کننده و روپوش پروتودور، چهار سیمه گرد به مقطع چهار میلیمتر مربع، یک رشته، برای فشار ۰/۶ بین سیم فاز و زمین و یک کیلوولت بین دو سیم فاز، بدون محافظ فلزی.

مثال ۶:مشخصات کابل NKBA ۳×۳۵sm ۶/۱۰KV

برای ولتاژ ۶/۱۰KV با غلاف سربی، پوشش حفاظتی داخلی، نوار حفاظتی فولادی، و غلاف خارجی پروتودور به رنگ مشکی و برای ولتاژ های بالاتر به رنگ قرمز است. در ولتاژ پایین برای نصب داخل ساختمان ها و در کانال هایی که حفاظتی در برابر آتش سوزی و سائیدگی لازم دارند بکار برده می شوند. همچنین برای دفن کردن داخل زمین که در آن مواد شیمیایی یا الکترولیتی وجود دارد مورد استفاده قرار می گیرد.

مثال ۷: مشخصات کابل NYCWY ۳×۵۰sm ۰/۶/۱KV

کابل با مقطع سکتور برای ولتاژ ۰٫۶KV بین فاز و زمین و یک کیلو ولت بین دو فاز طراحی شده است و یک غلاف مثلثی شکل روی سیم ها، سیم متحد المرکز و روکش خارجی، از جنس پروتودور دارد. موارد کاربرد آن در شبکه های شهری (محلی) که امکان صدمات مکانیکی وجود دارد، خواهد بود. سیم متحدالمرکز می تواند بعنوان سیم نول و یا سیم حفاظت استفاده شود.

روش شناسایی استاندارد بودن سیم ها در اجرا

جهت شناسایی استاندارد بودن سیم باید به موارد زیر دقت شود.

1. بدنه سیم استاندارد، ISIRI حک شده باشد.
2. ضخامت روکش عایق سیم نیز باید استاندارد باشد اگر این ضخامت از حد استاندارد کمتر باشد سیم می تواند دچار شکست عایقی شود و اگر از حد استاندارد بیشتر باشد احتمال کم بودن سطح مقطع سیم وجود دارد. در صورت شک کردن به سطح مقطع سیم، می توان با سیم لخت کن روکش سیم را برداشت و با میکرومتر قطر یک رشته از آن را اندازه گیری نمود. قطر به دست آمده بر دو تقسیم می شود تا شعاع محاسبه گردد. سپس با استفاده از فرمول سطح مقطع یک رشته و با ضرب در تعداد رشته ها سطح مقطع واقعی سیم تعیین می گردد.
3. جنس هادی سیم، در بیشتر موارد تقلب در مقدار خلوص مس سیم است. با نگاه به سیم می توان به صورت تقریبی مقدار درصد مس آن تشخیص داد. برخی از سازندگان، درون سیم ها آهن اضافه می کنند. لذا جهت بررسی این موضوع، انتهای سیم، لخت می کنند و اگر زرد رنگ و درخشان بود، درصد مس آن قابل قبول است ولی اگر رگه های سیاه رنگی دیده شد و یا سیم های افشان آن درخشندگی لازم را نداشت، در سیم آهن به کار رفته است.
4. سیم استانداردی که به کارخانه سازنده آن اطمینان وجود دارد وزن می شود و با سیم مارک جدید مقایسه می گردد. این روش به دلیل ضخامت اضافی خیلی دقیق نیست.
5. چون سر سیم ها برای سیم های استاندارد ساخته شده اند سیم لخت را در داخل سر سیم قرار می دهند و اگر به صورت کامل در آن محکم نشد، مشخص می شود که تعداد رشته های سیم مسی در آن سایز قابل قبول نیست.

بست کابل

در ﻛﺎﺑﻞ ﻛﺸﻲ ﻫﺎی روی دﻳﻮار از ﺑﺴﺖ ﻛﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺮای اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺴﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻻزم اﺳﺖ ﻧﻜﺎت زﻳﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد:

• اندازۀ قطر خارجی کابل.
• نوع کابل کشی با توجه به عوامل مکانیکی، حرارت و شیمایی اثرگذار روی کابل.
• نوع کابل کشی از نظر قابل دید بودن (روی دیوار) و یا غیرقابل دید بودن (زیر سقف کاذب).
• امکان بستن سادۀ کابل.
• قیمت مناسب نصب.

بست ها توسط میخ های فولادی یا پیچ به روی دیوار محکم و سپس کابل روی آنها بسته می شود.

منبع:الیکا